Radyatörün işlevi bu ısıyı absorbe etmek ve daha sonra bunu kasanın içine veya dışına dağıtarak bilgisayar bileşenlerinin sıcaklığının normal olmasını sağlamaktır. Çoğu radyatör, ısıtma bileşenlerinin yüzeyine temas ederek ısıyı emer ve daha sonra ısıyı, kasa içindeki hava gibi çeşitli yöntemlerle uzak yerlere aktarır. Kasa daha sonra bilgisayarın ısı dağıtımını tamamlamak için sıcak havayı kasanın dışına aktarır.
Radyatörler öncelikle odanızı konveksiyon kullanarak ısıtır. Bu konveksiyon odanın tabanından soğuk havayı çeker ve olukların üzerinden geçerken hava ısınır ve yükselir. Bu dairesel hareket, pencerelerinizden gelen soğuk havanın engellenmesine yardımcı olur ve odanızın sıcak ve sıcak kalmasını sağlar.
Sıvı soğutmalı içten yanmalı motora sahip otomobillerde ve motosikletlerde, motor ve silindir kafası boyunca uzanan ve içinden sıvının (soğutucu sıvı) pompalandığı kanallara bir radyatör bağlanır. Bu sıvı su olabilir (suyun donma ihtimalinin düşük olduğu iklimlerde), ancak daha yaygın olarak iklime uygun oranlarda su ve antifriz karışımıdır. Antifrizin kendisi genellikle etilen glikol veya propilen glikoldur (az miktarda korozyon önleyici ile birlikte).
Tipik bir otomotiv soğutma sistemi aşağıdakilerden oluşur:
· ısıyı uzaklaştırmak için yanma odalarını dolaşan sıvıyla çevreleyen, motor bloğu ve silindir kafasına dökülmüş bir dizi galeri;
· ısıyı hızlı bir şekilde dağıtmak için petek şeklinde kanatçıklarla donatılmış çok sayıda küçük tüpten oluşan, motordan sıcak sıvıyı alan ve soğutan bir radyatör;
· soğutma sıvısını sistem içinde dolaştırmak için genellikle santrifüj tipinde bir su pompası;
· radyatöre giden soğutucu miktarını değiştirerek sıcaklığı kontrol eden bir termostat;
· Radyatörden soğuk hava çekmek için bir fan.
Yanma işlemi büyük miktarda ısı üretir. Isının kontrolsüz bir şekilde artmasına izin verilirse patlama meydana gelir ve aşırı sıcaklık nedeniyle motorun dışındaki bileşenler arızalanır. Bu etkiyle mücadele etmek için soğutma sıvısı, ısıyı emdiği motor içerisinde dolaştırılır. Soğutma sıvısı motordan ısıyı emdikten sonra radyatöre doğru akışına devam eder. Radyatör, ısıyı soğutucudan geçen havaya aktarır.
Radyatörler ayrıca otomatik şanzıman sıvılarını, klima soğutucusunu, emme havasını soğutmak ve bazen motor yağını veya hidrolik direksiyon sıvısını soğutmak için de kullanılır. Bir radyatör tipik olarak ön ızgaranın arkası gibi aracın ileri hareketinden hava akışını alacağı bir konuma monte edilir. Motorların ortaya veya arkaya monte edildiği durumlarda, uzun soğutma boruları gerektirmesine rağmen, yeterli hava akışını sağlamak için radyatörün ön ızgaranın arkasına monte edilmesi yaygındır. Alternatif olarak radyatör, aracın üst kısmındaki akıştan veya yan tarafa monte edilmiş bir ızgaradan hava çekebilir. Otobüsler gibi uzun araçlarda, motor ve şanzıman soğutması için yan hava akışı en yaygın olanıdır ve klima soğutması için en yaygın olan üst hava akışıdır.
Daha önceki bir inşaat yöntemi petek radyatörüydü. Yuvarlak borular uçlarından altıgen şeklinde büküldü, daha sonra bir araya getirilip lehimlendi. Sadece uçlarına dokundukları için bu, aslında içinden birçok hava borusu geçen katı bir su tankına dönüşen bir şey oluşturdu.[2]
Bazı eski model arabalar, daha az verimli ancak daha basit bir yapı olan sarmal borudan yapılmış radyatör çekirdekleri kullanır.
Daha önceki bir inşaat yöntemi petek radyatörüydü. Yuvarlak borular uçlarından altıgen şeklinde büküldü, daha sonra bir araya getirilip lehimlendi. Sadece uçlarına dokundukları için bu, aslında içinden birçok hava borusu geçen katı bir su tankına dönüşen bir şey oluşturdu.[2]
Bazı eski model arabalar, daha az verimli ancak daha basit bir yapı olan sarmal borudan yapılmış radyatör çekirdekleri kullanır.
Radyatörler ilk önce yalnızca termosifon etkisi ile yönlendirilen aşağı doğru dikey akışı kullandı. Soğutma sıvısı motorda ısıtılır, yoğunluğu azalır ve dolayısıyla yükselir. Radyatör sıvıyı soğuttukça soğutucu yoğunlaşır ve düşer. Bu etki, düşük güçlü sabit motorlar için yeterlidir, ancak en eski otomobiller dışında tümü için yetersizdir. Doğal sirkülasyon çok düşük akış hızlarına sahip olduğundan, uzun yıllardır tüm otomobiller motor soğutucusunu sirküle etmek için santrifüj pompalar kullanmıştır.
Genellikle aracın içindeki küçük bir radyatörü aynı anda çalıştırmak için bir valf veya saptırma plakası veya her ikisinden oluşan bir sistem dahil edilir. Bu küçük radyatör ve ilgili üfleyici fana ısıtıcı petek adı verilir ve kabinin içini ısıtmaya yarar. Radyatör gibi ısıtıcı petek de motordan ısıyı uzaklaştırarak çalışır. Bu nedenle otomotiv teknisyenleri, ana radyatöre yardımcı olmak için operatörlere genellikle ısıtıcıyı açmalarını ve motor aşırı ısınıyorsa yüksek konuma ayarlamalarını tavsiye eder.
Modern otomobillerdeki motor sıcaklığı öncelikle, motor optimum çalışma sıcaklığına ulaştığında açılan bir valf olan balmumu pelet tipi bir termostat tarafından kontrol edilir.
Motor soğukken, küçük bir baypas akışı dışında termostat kapalıdır, böylece motor ısındıkça termostat soğutma sıvısı sıcaklığında değişiklikler yaşar. Motor soğutma suyu termostat tarafından sirkülasyon pompasının girişine yönlendirilir ve radyatörü atlayarak doğrudan motora geri gönderilir. Suyun yalnızca motorda dolaşacak şekilde yönlendirilmesi, yerel "sıcak noktalardan" kaçınarak motorun mümkün olan en kısa sürede optimum çalışma sıcaklığına ulaşmasını sağlar. Soğutucu, termostatın aktivasyon sıcaklığına ulaştığında açılır ve sıcaklığın daha da yükselmesini önlemek için suyun radyatörden akmasına izin verir.
Optimum sıcaklığa ulaşıldığında termostat, motor soğutma sıvısının radyatöre akışını kontrol ederek motorun optimum sıcaklıkta çalışmaya devam etmesini sağlar. Sıcak bir günde ağır yüklüyken dik bir yokuşu yavaşça sürmek gibi yoğun yük koşullarında, radyatördeki hava akış hızı düşükken motor neredeyse maksimum güç üreteceğinden termostat tamamen açık duruma yaklaşacaktır. (Bir ısı eşanjörü olduğundan, radyatördeki hava akış hızının ısıyı dağıtma yeteneği üzerinde önemli bir etkisi vardır.) Bunun tersine, soğuk bir gecede otoyolda hafif bir gaz pedalıyla hızlı bir şekilde yokuş aşağı giderken termostat neredeyse kapalı olacaktır. çünkü motor çok az güç üretiyor ve radyatör, motorun ürettiğinden çok daha fazla ısıyı dağıtabiliyor. Radyatöre çok fazla soğutma sıvısı akışına izin vermek, motorun aşırı soğumasına ve optimum sıcaklığın altında çalışmasına neden olarak yakıt verimliliğinin azalmasına ve egzoz emisyonlarının artmasına neden olur. Ayrıca, herhangi bir bileşenin (krank mili yatakları gibi) doğru boşluklarla birbirine uyacak şekilde termal genleşmeyi hesaba katacak şekilde tasarlanması durumunda bazen motorun dayanıklılığı, güvenilirliği ve uzun ömürlülüğünden ödün verilir. Aşırı soğutmanın bir başka yan etkisi de kabin ısıtıcısının performansının azalmasıdır; ancak tipik durumlarda yine de ortam sıcaklığından çok daha yüksek bir sıcaklıkta hava üfler.
Bu nedenle termostat, motoru optimum çalışma sıcaklığında tutmak için aracın çalışma yükü, hızı ve dış sıcaklıktaki değişikliklere yanıt vererek aralığı boyunca sürekli olarak hareket eder.
Eski model arabalarda, alkol veya aseton gibi uçucu bir sıvı içeren oluklu körüklere sahip körük tipi bir termostat bulabilirsiniz. Bu tip termostatlar yaklaşık 7 psi'nin üzerindeki soğutma sistemi basınçlarında iyi çalışmaz. Modern motorlu araçlar tipik olarak yaklaşık 15 psi basınçta çalışır, bu da körük tipi termostatın kullanımını engeller. Doğrudan hava soğutmalı motorlarda, hava geçişlerindeki kapak valfini kontrol eden körüklü termostat için bu durum söz konusu değildir.
Radyatör boyutu ve radyatör fanının türü dahil olmak üzere diğer faktörler motorun sıcaklığını etkiler. Radyatörün boyutu (ve dolayısıyla soğutma kapasitesi), bir aracın karşılaşabileceği en zorlu koşullar altında (sıcak bir günde tam yüklü bir dağa tırmanmak gibi) motoru tasarım sıcaklığında tutabilecek şekilde seçilir. .
Radyatörden geçen hava akış hızı, yaydığı ısı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Araç hızı, kabaca motor çabasıyla orantılı olarak bunu etkiler ve böylece kaba bir öz-düzenleyici geri bildirim sağlar. Motor tarafından ek bir soğutma fanının çalıştırıldığı durumlarda, bu fan da benzer şekilde motor devrini takip eder.
Motorla çalıştırılan fanlar genellikle tahrik kayışından gelen, düşük sıcaklıklarda kayan ve fan hızını azaltan bir fan kavramasıyla düzenlenir. Bu, fanı gereksiz yere çalıştırarak gücü boşa harcamayarak yakıt verimliliğini artırır. Modern araçlarda, soğutma hızının daha fazla düzenlenmesi değişken hızlı veya dönüşümlü radyatör fanları ile sağlanır. Elektrikli fanlar termostatik anahtar veya motor kontrol ünitesi tarafından kontrol edilir. Elektrikli fanlar ayrıca düşük motor devirlerinde veya yavaş hareket eden trafikte olduğu gibi hareketsizken iyi hava akışı ve soğutma sağlama avantajına da sahiptir.
Viskoz tahrikli ve elektrikli fanların geliştirilmesinden önce, motorlar, havayı her zaman radyatörden çeken basit sabit fanlarla donatılmıştı. Ticari araçlar ve traktörler gibi tasarımı, yüksek sıcaklıklardaki ağır işlerin üstesinden gelmek için büyük bir radyatör takılmasını gerektiren araçlar, büyük radyatör ve sabit radyatör olduğundan, bir termostat olsa bile, soğuk havalarda hafif yükler altında genellikle serin çalışırdı. fan, termostat açılır açılmaz soğutma suyu sıcaklığında hızlı ve önemli bir düşüşe neden oldu. Bu sorun, radyatöre, radyatörden geçen hava akışını kısmen veya tamamen bloke edecek şekilde ayarlanabilen bir radyatör perdesi (veya radyatör örtüsü) takılarak çözülebilir. En basit haliyle perde, istenen kısmı kaplamak için radyatörün uzunluğu boyunca açılan kanvas veya kauçuk gibi bir malzeme rulosudur. Birinci Dünya Savaşı dönemi S.E.5 ve SPAD S.XIII tek motorlu avcı uçakları gibi bazı eski araçlarda, bir dereceye kadar kontrol sağlamak üzere sürücü veya pilot koltuğundan ayarlanabilen bir dizi panjur bulunur. Bazı modern otomobillerde, gerektiğinde soğutma ve aerodinamik dengesini sağlamak için motor kontrol ünitesi tarafından otomatik olarak açılıp kapatılan bir dizi panjur bulunur.
